Η «ισορροπία ζωής και εργασίας» αποτελεί θέμα μείζονος σημασίας στο παγκόσμιο εργασιακό στερέωμα το οποίο καθορίζει κατά μεγάλο ποσοστό την ποιότητα ζωής των εργαζομένων. Πόσο μάλλον στη χώρα του Ανατέλλοντος Ηλίου, όπου η έκφραση «πεθαίνω στη δουλειά» δεν αποτελεί απλά έναν ιδιωματισμό αλλά πραγματικότητα. Για το λόγο αυτό το τελευταίο χρονικό διάστημα στον ιαπωνικό χώρο εργασίας γίνονται προσπάθειες για την εφαρμογή της 4ημερης εργασίας ως «μοχλό» για την αντιμετώπιση της υπερεργασίας, με δεκάωρη ημερήσια εργασία η οποία αμείβεται όπως η 5ημερη, 8ωρη.
Η υπερεργασία σαν όρος, αφορά στην πρόσθετη εργασία πέραν του νόμιμου ωραρίου η οποία μπορεί να ζητηθεί από τον εργοδότη και πληρώνεται με πρόσθετη αμοιβή. Σύμφωνα με τα στοιχεία που παραχώρησε στη δημοσιότητα ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εργασίας (ILO), το 2018 ποσοστό πάνω από 20% των συνολικά 1,8 δισ. εργαζομένων παγκοσμίως εργάζονται πολύ περισσότερο από το επιτρεπτό.
Αναφορικά με την Ιαπωνία παρόλο που εδώ και σχεδόν 22 χρόνια το ποσοστό ανεργίας κυμαίνεται σε ιδιαίτερα χαμηλά επίπεδα (με ένα τυχαίο παράδειγμα το οικονομικό έτος του 2016 όπου διαμορφώθηκε στο 3,1%.) η «μόδα» της… υπερεργασίας προέρχεται από τους θετικούς δείκτες σε συνδυασμό με την εργασιακή δεοντολογία των Ιαπώνων και την αύξηση των ωρών εργασίας
Η συγκεκριμένη λογική «εγκαινιάζεται» κατά τη δεκαετία του 1970 όταν οι μισθοί ήταν σχετικά χαμηλοί οπότε οι υπάλληλοι προσπαθούσαν να αυξήσουν τα έσοδά τους. Διατηρήθηκε κατά τα χρόνια της ανάπτυξης στη δεκαετία του ’80, με την ασιατική αυτή χώρα να αποτελεί τη δεύτερη μεγαλύτερη οικονομία παγκοσμίως, καθώς και κατά τη δεκαετία της δεκαετίας του 1990 όταν το «σκάσιμο της φούσκας» οδήγησε στην αναδιάρθρωση των εταιρειών με τους εργαζομένους να παλεύουν νυχθημερόν για τη μη απόλυσή τους. Το αποκορύφωμα όλων αποτέλεσε η «επέλαση» των έκτακτων εργαζόμενων στους «κόλπους» του εργασιακού Ιαπωνικού γίγνεσθαι όπου οι εν λόγω απασχολούμενοι δούλευαν χωρίς επιδόματα ή ασφάλεια, κάνοντας τους μόνιμους εργαζομένους να ανησυχούν ακόμη περισσότερο για τη διατήρηση των εργασιακών τους πόστων, με την υπερεργασία να γιγαντώνεται.
Η υπερεργασία μαστίζει την Ιαπωνία έχοντας πάρει διαστάσεις ανεξέλεγκτες. Η αυτοκτονία, η καρδιακή προσβολή, τα εγκεφαλικά επεισόδια και άλλες παθήσεις αποτελούν εδώ και χρόνια αναγνωρισμένες αιτίες θανάτου εξαιτίας του εργασιακού άγχους. Ο όρος «Karoshi», αποτελεί το ιαπωνικό φαινόμενο της εργασιακής υπερκόπωσης το οποίο και συνδέουν με χιλιάδες περιστατικά θανάτων κάθε χρόνο.
Ένα από τα αμέτρητα παραδείγματα αποτελεί και αυτό της 31χρονης πολιτικής συντάκτριας του δημόσιου ραδιοτηλεοπτικού φορέα (NHK) της Ιαπωνίας, η οποία έχασε ξαφνικά τη ζωή της, τρεις ημέρες πριν τις εθνικές εκλογές στη χώρα τον Ιούλιο του 2013. Πραγματογνώμονες και επιθεωρητές εργασίας συμφώνησαν πως πέθανε από ανακοπή καρδιάς, αφού τον Ιούνιο του 2013 κάλυψε πάνω από 159 ώρες υπερωριακής απασχόλησης έχοντας πάρει μόλις δύο ρεπό!
Η λύση της 4ήμερης εργασίας για την αντιμετώπιση της υπερεργασίας
Οι Ιαπωνικές αρχές τα τελευταία χρόνια προσπαθούν να αναθεωρήσουν την εργασιακή κουλτούρα στη χώρα, προκειμένου να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα του υψηλού αριθμού θανάτων που αποδίδονται στα εξαντλητικά διευρυμένα ωράρια που επιβάλλουν πολλοί εργοδότες στο προσωπικό τους, με την Ιαπωνική κυβέρνηση να διαμορφώνει τη νομοθεσία για να μπορέσει να αντιμετωπίσει το πρόβλημα.
Ο νόμος έχει θέσει στόχους, όπως τη μείωση του ποσοστού των υπαλλήλων που δουλεύουν πάνω από 60 ώρες την εβδομάδα στο 5% μέχρι το 2020, με το κράτος παράλληλα να προσπαθεί να πείσει τους εργαζομένους να παίρνουν τις άδειες διακοπών τους, οι οποίοι λόγω της ιαπωνικής εργασιακής κουλτούρας προκειμένου να μη δείξουν έλλειψη αφοσίωσης στην εταιρεία, δεν τις παίρνουν.
Πλέον όλο και πιο πολλές εταιρείες στη χώρα του Ανατέλλοντος Ηλίου προχωρούν στην εφαρμογή της «ελαστικής εργασίας» ενώ οι εργασιακοί τομείς στους οποίους έχει βρει απήχηση είναι οι κλάδοι της εστίασης, της υγείας, και των τουριστικών επιχειρήσεων. Σύμφωνα με το συγκεκριμένο πλάνο ο εργαζόμενος δουλεύει τέσσερις ημέρες της εβδομάδας, επί δέκα ώρες ημερησίως και παύει την εργασιακή του δραστηριότητα τις επόμενες τρεις, οπότε εργάζεται και πάλι 40 ώρες την εβδομάδα, όπως ισχύει για το πενθήμερο οκτάωρο (όπου βέβαια τηρείται).
Εκτός από την αντιμετώπιση της υπερεργασίας ένας από τους στόχους της εφαρμογής του συγκεκριμένου πλάνου είναι να αποτελέσει μέσο ώθησης των εργαζομένων να βρίσκονται μεγαλύτερο χρονικό διάστημα με τις οικογένειές τους, καθώς η Ιαπωνία έχει ιδιαιτέρως υψηλούς δείκτες υπογεννητικότητας.
Βέβαια στον αντίποδα η 4ημερη εργασία αυτής της μορφής, δημιουργεί ένα αυστηρό πλαίσιο έλλειψης ελεύθερου χρόνου (για τις συγκεκριμένες ημέρες) παρέχοντας όλον τον ελεύθερο χρόνο σε ένα τριήμερο, προκαλώντας μια ανισορροπία η οποία δεν αποτελεί την πιο ιδανική συνθήκη για τη διασφάλιση της ψυχικής ισορροπίας για το μέσο υπάλληλο.
Ο καθηγητής διαχείρισης ανθρώπινων πόρων στο Chuo University’s Graduate School of Strategic Management Hiroki Sato, δηλώνει πως ο ελεύθερος χρόνος στην πραγματικότητα συμπιέζεται με τον υπάλληλο να εργάζεται 10 ώρες, με μία ώρα διάλειμμα και κατά μέσο όρο δύο ώρες για τη μετακίνησή του από και προς τη δουλειά, σπαταλώντας 13 ώρες από το 24ωρο του. Συμπληρωματικά ο, καθηγητής κοινωνιολογίας στο Sophia University, Jun Imai στους Japan Times αναφέρει πως αυτή η νέα μορφή εργασίας ενέχει κινδύνους. “Δεν μπορούμε να πούμε με σιγουριά πως οι υπάλληλοι που θα επιλέξουν το τετραήμερο δεν θα υποστούν διακριτική συμπεριφορά από τα αφεντικά τους. Πολλοί έχουν καλέσει τα εργατικά συνδικάτα να πάρουν θέση, καθώς φοβούνται πως αυτοί οι υπάλληλοι δεν θα λαμβάνουν τις ίδιες αυξήσεις και προαγωγές”.
Η 4ήμερη εργάσιμη εβδομάδα ως αντιμετώπιση της υπερεργασίας δοκιμάστηκε πρόσφατα από τον τεχνολογικό κολοσσό Microsoft Ιαπωνίας, στα πλαίσια προγράμματος που προωθεί την ισορροπία μεταξύ προσωπικής ζωής και εργασίας, με την αποδοτικότητα των εργαζομένων να καταγράφει άνοδο της τάξεως του 40%. Επιτυχία πέρα από κάθε προσδοκία σημείωσε το συγκεκριμένο πείραμα εφαρμογής του προγράμματος «Work Life Choice Challenge» το οποίο και έλαβε χώρα τον Αύγουστο του 2019 με τους 2.300 απασχολούμενους στην εν λόγω εταιρεία στην Ιαπωνία να εργάζονται κατά τις ημέρες Δευτέρα μέχρι και την Πέμπτη και να ακολουθεί τριήμερο (Παρασκευή έως Κυριακή) παύσης εργασιών για έναν ολόκληρο μήνα, με σκοπό να αξιολογηθούν τα πλεονεκτήματα της μειωμένης εβδομαδιαίας εργασίας.
Οι πωλήσεις ανά εργαζόμενο αυξήθηκαν κατά 39,9%, σε σύγκριση με την αντίστοιχη χρονική περίοδο του 2018, με τα εταιρικά λειτουργικά κόστη να καταγράφουν μείωση. Για παράδειγμα η κατανάλωση της ηλεκτρικής ενέργειας μειώθηκε κατά 23,1% και ο αριθμός των εκτυπωμένων σελίδων κατά 58,7%. Σε συνέχεια του συγκεκριμένου εργασιακού εγχειρήματος, σύμφωνα με το CNBC η Microsoft Japan σκοπεύει να εφαρμόσει αντίστοιχα προγράμματα και μέσα στη χειμερινή περίοδο που διανύουμε.
Στη Yahoo Japan, από την άλλη, τηρείται το 8ωρο, με την εταιρεία να δίνει τη δυνατότητα στους εργαζομένους που έχουν παιδιά προσχολικής ηλικίας ή ηλικιωμένους στο σπίτι, να μπορούν αν θέλουν να εργαστούν μία ημέρα λιγότερη που όμως δεν θα πληρώνεται.
Ο πρωθυπουργός της Ιαπωνίας Shinzo Abe, έχει θέσει ως κορωνίδα της πολιτικής του στις εργασιακές αλλαγές το 4ήμερο εργασίας, ενώ οι Times Ιαπωνίας διατείνονται πως το έτος 2018, το 6,9% των εταιρειών του ιδιωτικού τομέα εφήρμοσαν το μέτρο “ελαστικής εργασίας”, με το αντίστοιχο ποσοστό παλαιότερα να κυμαίνεται στο 3,1%.
Όλο και περισσότερες εταιρείες στην Ιαπωνία «ευθυγραμμίζονται» με τη δυνατότητα που τους παρέχει το Σύνταγμα της χώρας για την εφαρμογή της 4ήμερης «ελαστικής εργασίας» προκειμένου να αποτραπεί η υπερεργασία και να περιορισθεί το εργασιακό φαινόμενο Καρόσι, ούτως ώστε η ισορροπία εργασίας και προσωπικής ζωής να οδηγήσει στη μεγιστοποίηση της ποιότητας απασχόλησης και στην αύξηση της παραγωγικής εργασίας των εργαζομένων, με τους πιο ψυχικά ισορροπημένους και χαρούμενους να αποδίδουν καλύτερα στις επαγγελματικές τους υποχρεώσεις. Η συνέχεια, στις «οθόνες» μας!
